Καλοκαίρι 2014, τέλος Αυγούστου. Έχει γίνει το “Αντάμωμα”, έχουμε βρεθεί με φίλους, με χωριανούς, τα είπαμε, αγκαλιαστήκαμε, χορέψαμε, αποχαιρετιστήκαμε με την ευχή να τα πούμε στις 8 Σεπτέμβρη, όσοι θα ανέβαιναν στο χωριό, “καλή αντάμωση του χρόνου” οι περισσότεροι και άλλοι δώσαμε ραντεβού στις πόλεις που μένουμε τον Χειμώνα. Είναι και το internet που φέρνει πολλούς από μας πιο κοντά, με δυο λόγια, με κανένα τραγούδι, με ανάρτηση φωτογραφιών. Κάθε χρόνο και ένα βήμα πιο μπροστά, όπως είχαμε πει.
Είχε έρθει η στιγμή να εκπληρώσω ένα προσωπικό τάμα, την χρονιά εκείνη. Έκατσα παραπίσω στο Πανόραμα και σχεδίασα κι εγώ τα επόμενα βήματά μου. Θα έφευγα, για λίγες μέρες, στην νοτιοδυτική Ελλάδα και θα επέστρεφα ξανά στο χωριό για την… αποφώνηση! Υπήρχε κάτι σαν απωθημένο, σχετικό με την ιστορία του τόπου και ήθελα να ακολουθήσω τα χνάρια του. Από τα χρόνια των “μεγάλων επιδρομών” μας στην Σμίξη, τότε που δεν λαλούσαν τα όργανα στην πλατεία μας κάθε χρόνο, λόγω πολλών συγκυριών, υπήρχε ένα σημείο-σταθμός στον δρόμο προς το γνωστό βλαχοχώρι.
Μετά την ποταμιά και σε απόσταση 200, περίπου, μέτρων είναι ένας πεύκος που έχει από κάτω τοποθετημένο έναν σταυρό, σημάδι του περάσματος και της διδαχής του πατρο-Κοσμά. Αρκετές φορές είχαμε σταματήσει εκεί, είχαμε κουβεντιάσει για την ιστορία του, από ό, τι είχαμε ακούσει, αλλά από πάντα ήθελα να το πάω λίγο παραπέρα σε σχέση με τον Ισαπόστολο, όπως συχνά αναφέρεται, τον Κοσμά τον Αιτωλό. Με την σύγχρονη τεχνολογία μπορούμε να βρούμε πολλά στοιχεία για τον βίο, την διδασκαλία και το μαρτυρικό του τέλος (στο Μπεράτι, της σημερινής Αλβανίας). 
Υπάρχει η δυνατότητα να διαβαστούν βιβλία που αναφέρονται στο έργο του, στον Θείο λόγο, στις προφητείες, στα εκατοντάδες σχολειά που έχτισε-ίδρυσε και στην προσπάθεια αφύπνισης ενός έθνους και των αγράμματων, στην πλειοψηφία, κατοίκων της τότε τουρκοκρατούμενης χώρας. Ένα τέτοιο βιβλίο τυχαίνει να διαβάζω και τις μέρες αυτές.
Γυρνώντας στο τέλος Αυγούστου του 2014, σχεδίασα ένα ταξίδι στο Θέρμο της Αιτωλοακαρνανίας. Ένα μέρος πανέμορφο, 30 χιλιόμετρα απόσταση απ’ το Αγρίνιο στον δρόμο προς τον Προυσό. Η επιλογή του προορισμού, βέβαια, είχε και “μυρωδιά” από Πανόραμα, καθώς οι Σαργκανιώτες και οι Σαργκανιώτισσες δεν θα μπορούσαν να λείπουν (και) από αυτή την γωνιά της Ελλάδας. Μετά από ένα τετράωρο οδήγησης βρέθηκα ανάμεσα σε φίλους και συγγενείς. Είχα να επισκευτώ χρόνια το κεφαλοχώρι αυτό της Δυτικής Ελλάδας και δεν έχασα την ευκαιρία να κάνω και κάποια τηλεφωνήματα σε παλιούς γνωστούς, φίλους που γνωριστήκαμε σε άλλες περιοχές της χώρας, με καταγωγή απ’ τα μέρη αυτά και που χαθήκαμε, με τον καιρό. Η διαμονή των τεσσάρων-πέντε ημερών ήταν γεμάτη από τραπέζια, κουβέντες, καφέδες, βόλτες, μνήμες, γέλια, καινούριες γνωριμίες.
Σε απόσταση αναπνοής απ’ το Θέρμο, περίπου 10 λεπτά με το αυτοκίνητο, βρίσκεται το χωριό Μέγα Δένδρο. Εκεί γεννήθηκε ο Άγιος, ο κοσμοκαλόγερος, ο πατρο-Κοσμάς ο Αιτωλός, εκεί βρίσκεται το πατρικό του, σε μουσειακή κατάσταση και λιγάκι πιο έξω απ’ το χωριό είναι ένα μοναστήρι αφιερωμένο στην μνήμη του. Με αξίωσε ο Θεός να βρεθώ στον τόπο αυτό, να προσκυνήσω, να δω από πού ξεκίνησε την διαδρομή του ο διαβατάρης αυτός της πίστης! Καθώς ήταν στοχευμένα, τόσο το ταξίδι, όσο και η περίοδος που θα γίνονταν αυτό, συνέπεσε η παραμονή μου στο Θέρμο με τις εκδηλώσεις μνήμης και εορτασμού της γιορτής του Αγίου, η οποία είναι στις 24 Αυγούστου, κάθε χρόνο, την ημερομηνία του μαρτυρίου του. Μάλιστα, το συγκεκριμένο έτος, το 2014, συμπληρώθηκαν 300 χρόνια απ’ την γέννηση του πατρο-Κοσμά, άγαλμα του οποίου κοσμεί την κεντρική πλατεία του Θέρμου, δίπλα στα “πλατάνια”. Παράλληλα, τις μέρες εκείνες λειτουργούσε και μουσείο σε κοντινό σημείο της πλατείας, με πλούσιο υλικό σε συγγράμματα, σε βιβλία, σε χειρόγραφα και μαρτυρίες για τις διαδρομές του. Μπήκα και έριξα μια ματιά, έβγαλα λίγες φωτογραφίες, σημείωσα το κομμάτι που αναφέρεται (πέρα απ’ τον σταυρό και την διδαχή στην Σμίξη και) στο πέρασμά του πάνω απ’ το Πολυνέρι, όπου υπάρχει επίσης η τοποθεσία “σταυρός”.
Ξεκίνησα το μοναχικό ταξίδι της επιστροφής, με συντροφιά νέες εικόνες, καινούριους φίλους, διηγήσεις, εμπειρίες. Αγρίνιο, Άρτα, Γιάννενα, Εγνατία, Πανόραμα. Είχα μπροστά μου τρεις μέρες ακόμα παραμονής και είπα πως θα έπινα τον πρωινό, Κυριακάτικο καφέ μου στην σμιξιώτικη πλατεία, με ζακέτα φορεμένη λόγω κρύου! Το βράδυ το πέρασα, ως αργά, στο μπαλκόνι του σπιτιού, έχοντας για παρέα την σιωπή του χωριού που (όπως θα έλεγε και ο «Γκουντής») ψυθιρίζει και το σκοτάδι που γίνεται πιο έντονο απ’ τις σκιές των βουνών και που σε φοβίζει αρκετά. Όμως, έχει ειπωθεί κάπου: “Μην ψάχνεις να διώξεις το σκοτάδι. Άναψε, απλά ένα κερί και φώτισέ το”!
Το επόμενο πρωί, στον δρόμο για τον καφέ, πέρασα και στάθηκα στον “σταυρό” του Ιεραπόστολου του πατρός Κοσμά, στην ποταμιά. Απέναντι ακριβώς, απ’ την πάνω μεριά του δρόμου, πάνε λίγα χρόνια που έχει χτιστεί ένα μικρό εκκλησάκι προς τιμήν του Κοσμά του Αιτωλού, του “Αγίου των γραμμάτων”. Έβγαλα και από εκεί λίγες φωτογραφίες, άναψα ένα κερί, ένα κερί να φωτίζει βήματα, να δίνει και λίγο φως όταν πέφτει των βουνών το σκοτάδι!
ΥΓ Απ’ την διδαχή του Αγίου, λίγα χαρακτηριστικά λόγια: «Οι πολλές εκκλησίες ούτε διατηρούν, ούτε ενισχύουν την πίστη, αν οι πιστοί δεν είναι φωτισμένοι από τις παλιές και νέες γραφές. Το σχολείο ανοίγει τις εκκλησίες, το σχολείο ανοίγει τα μοναστήρια»
Γράφτηκε υπό τους ήχους ενός άλλου παπά, ταγμένου από μικρός στα γράμματα, στα πινακίδια…
(24 Αυγούστου 2016, ημέρα μνήμης του πατρο-Κοσμά του Αιτωλού)
Πανοραμίξ…
