Σαργκαναίοι – Πανόραμα… Ένα μονοπάτι δρόμος!
Δυο μέρες τώρα προσπαθώ να βρω λίγο χρόνο, για να γράψω μια ιστορία για έναν άλλο Γενάρη, μιας άλλης Ιστορίας…
—————————————————————————————-
Εικόνες φάτνης…
Είχε αρκετό κρύο εκείνο το πρωινό της Πέμπτης. <<Ήρθε η τετραδίτσα, πάει η βδομαδίτσα>>, είχε πει η μπάμπω το προηγούμενο βράδυ, δίπλα στο τζάκι, εκεί που κάθονταν μαζεμένη όλη η οικογένεια (και ο γέρος στν κόχ’, όπως όριζαν τα ήθη της εποχής!), αλλά το πώς θα περνούσε και αυτή η βδομάδα ήταν πραγματικό πρόβλημα. Το κρύο ήταν κάτι παραπάνω από τσουχτερό και το χιόνι θα έφτανε το ένα με ενάμισι μέτρο έξω. Η ξυλόσομπα και το τζάκι πάλευαν να ζεστάνουν το σπίτι, μα δεν αρκούσαν. Ο πατέρας είπε πως έπρεπε να νοιώθουν τυχεροί, αφού ένα σπίτι παραδίπλα, στριμώχνονταν για να κοιμηθούν στο κατώι η γιαγιά, οι δυο γονείς, τρία παιδιά, το μπλαρ, μια προβατίνα κι ένα γουρούνι. Θυμίζοντας “εικόνες φάτνης”, τα ζώα με τις ανάσες τους ζέσταιναν παιδιά και μεγάλους!
Απ’ τα σαράντα-πενήντα σπίτια τα μισά κατοικούνταν και από τους 200, πάνω-κάτω, κατοίκους κάτι λιγότερο από τους μισούς έλλειπαν, είτε γιατί ήταν τζομπαναραίοι και είχαν κατέβει στα χειμαδιά με τα κοπάδια ή γιατί ήταν κτιστάδες και πήγαιναν σε μεγάλες πόλεις για να δουλέψουν. Άλλοι, πάλι, κερατζήδες στο επάγγελμα, έλλειπαν σε αγώι, για να εξοικονομήσουν το ψωμί για την φαμίλια, που ήταν πολυμελής, ως επί των πλείστων. Μέσα στους κρύους Χειμώνες, βλέπεις, οι άνθρωποι έρχονται πιο… κοντά για να ζεσταθούν ή έτσι θα έπρεπε, τουλάχιστον και αυτό αποτελεί αφορμή για αγκαλιά, για φιλί, για…παιδιά, για ελπίδα!
Αγάπη, Πίστη, Ελπίδα, Σοφία!
Ελπίδα…Πού να βρει κάποιος αυτή την λέξη σε χρόνια πολέμων, σε εποχές με “φτώχεια καταραμένη”, σε καιρούς με μπομπότα από αλεύρι καλαμποκίσιο, με μαλιωτάρες, με γουρνοτσάρχα; Στην αγάπη και στην πίστη βρίσκαν την ελπίδα τους οι χωριανοί του καιρού εκείνου και αυτό τους γεννούσε σοφία (σαν την Αγία Σοφία και τις τρεις θυγατέρες της, την Αγάπη, την Πίστη και την Ελπίδα, που μαρτύρησαν σε εποχές διωγμών). Σοφία σαν των αγροτών, που έμεναν πίσω και περίμεναν την Άνοιξη, για να σπείρουν και μάθαιναν να διαβάζουν τα σημεία των καιρών, σκαλίζοντας την γη… Δύσκολος θα ήταν και αυτός ο Χειμώνας, όπως διέβλεπαν οι τρανύτεροι.
Πόσο δυσκολότερος από αυτούς που είχαν προηγηθεί, θα μπορούσε να είναι; Εκατό χρόνια ζωής της Ελλάδας και τα βάσανα δεν έλεγαν να τελειώσουν (και) για τους κατοίκους του μικρού χωριού των βουνών της Πίνδου. Πόλεμοι, πόλεμοι, πόλεμοι… Με κάθε λογής έθνος είχαν αναμετρηθεί και τα βάσανα δεν είχαν τελειωμό! Δεν είχε περάσει πολύς καιρός από το τέλος του βαλκανικού πολέμου και λίγα μόλις χρόνια πριν είχε λήξει άδοξα η εκστρατεία προς το Αφιόν Καραχισάρ, το Ακροϊνόν ή αλλιώς Νικόπολη της δυτικής Μικράς Ασίας. Μέχρι εκεί βρέθηκαν οι Έλληνες πολεμιστές, προτού αφεθούν στην μοίρα τους απ’ τις… συμμαχικές δυνάμεις. Ακολούθησε διωγμός, σφαγή, καταστροφή.
Αγράμματος, αλλά βαθιά θρησκευόμενος, είχε βρεθεί και αυτός σ’ εκείνα τα μέρη, για εφτά ολόκληρα χρόνια. Είδαν πολύ κακό και χαλασμό τα μάτια και η ψυχή του και τα διηγούνταν τώρα στους συγχωριανούς του. <<Αφιόν, πάει να πει όπιο και Καραχισάρ μαύρο κάστρο. Όπιο ποτίζουν τον λαό για να κατακτήσουν κάστρα και μαύρη είναι η μοίρα τους>>, εξηγούσε με την απλή, χωριάτικη λογική του τις συμβολικές ονομασίες του τόπου που είχε βρεθεί…
Τα λόγια αυτά θα αποδεικνύονταν προφητικά στα χρόνια που θα ακολουθούσαν. Κι άλλοι πόλεμοι, χειρότεροι απ’ τους τότε, κι άλλοι νεκροί κι άλλα βάσανα, ως και εμφύλιος και μετανάστευση.
Εποχές αλλαγών, όπως κάθε εποχή. Τέσσερα χρόνια πριν είχε συντελεστεί και άλλη μια ιστορική ένωση, ανάμεσα στο παλιό και το νέο ημερολόγιο! Ποιος τα αποφασίζει όλα αυτά; Οι άνθρωποι, οι “δυνατοί”, οι κοινωνίες, οι ανάγκες; Ποιος ξέρει;
Πρόλαβα να ζήσω την προγιαγιά μου, που έλεγε πως δεν ήθελε αυτή την ένωση και ήταν αγνή η “μανούλα” (έτσι την λέγαμε, από τα παιδιά ως τα δισέγγονά της) και κάτι παραπάνω θα γνώριζε, μα σάμπως να την ρώτησε κανένας;
Σαργκαναί, με θέα… Πανοραμίτικη
…Αλλά ας ξαναγυρίσουμε στο πρωί εκείνης της Πέμπτης, της 20ης Ιανουαρίου του 1927! Πήγαμε αρκετά πίσω, θαρρείς; Πόσο κοντά και πόσο μακριά είναι το “τότε”, λες; Για σκέψου; Είμαστε τυχεροί που ζήσαμε ή ζούμε ακόμα με ανθρώπους εκείνης της εποχής και δεν είναι άλλοι απ’ τις γιαγιάδες και τους παππούδες μας! Άλλοι είχαν γεννηθεί και ήταν παιδιά ή μωρά, άλλοι θα γεννιόνταν λίγα χρόνια μετά. Αν τους ρωτήσουμε, σίγουρα θα ξέρουν να μας πούνε για τις δυσκολίες, για τους δρόμους που δεν υπήρχαν καν, αλλά είχε μονοπάτια στην θέση τους. Μονοπάτια στα βουνά, μονοπάτια και μέσα στο χωριό. Αυτά ένωναν τις αυλές και τα σπίτια και τους Χειμώνες σαν του 1927, όταν το χιόνι κάλυπτε τα πάντα, τα άνοιγαν με φτυάρια, με τα ίδια τους τα χέρια, κάνοντας “κουπό”, όπως λέμε, από σπίτι σε σπίτι.
Λίγοι ξέρουν, είναι η αλήθεια, πως εκείνη την μέρα που ξημέρωσε το χωριό είχε αλλάξει όνομα (όπως έχουμε σημειώσει απ’ το site μας: https://www.panorama-grevena.gr/%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CF%87%CF%89%CF%81%CE%B9%CE%BF%CF%8D/%CE%BC%CE%B5-%CF%84%CE%B7-%CE%BC%CE%B7%CF%87%CE%B1%CE%BD%CE%AE-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CF%87%CF%81%CF%8C%CE%BD%CE%BF%CF%85/
Κάθε φορά που διαβαίνω τέτοια μονοπάτια στον χρόνο, γυρνάω με ανάμεικτα συναισθήματα απ’ το “ταξίδι”. Δεν ξέρω τι είναι το σωστό και τι το λάθος της πιο πάνω ιστορίας ή της Ιστορίας της ίδιας. Δεν ξέρω πως θα λέγεται το χωριό σε 87 χρόνια από σήμερα, που θα έχουμε “ταξιδέψει” για αλλού, ούτε το τι θα έχει αντικαταστήσει τους δρόμους, που αντικατέστησαν τα μονοπάτια. Δεν γνωρίζω τι θα επιφυλάξει το μέλλον, τι θα ξημερώσει η επόμενη μέρα, η επόμενη στιγμή, όπως και κανείς άλλος, εξάλλου!
——————————————————————————————————————————————-
Δυο μέρες προσπάθησα να βρω λίγο χρόνο για να γράψω μια ιστορία για τον Γενάρη μιας άλλης…Ιστορίας! Δυο μέρες – ένα μονοπάτι δρόμος, σαν… προχτές, σαν τότε, που βράδιασαν Σαργκανιωτες και ξημέρωσαν με θέα που ταιριάζει στο χωριό μας… Πανοραμίτική!
ΥΓ 1 Χρόνια πολλά στο Πανόραμα, έχοντας πάντα στο νου και την καρδιά τους Σαργκαναίους! Αφιερώνεται στους προγόνους όλων μας!
ΥΓ 2 Το κείμενο γράφτηκε συντροφιά με κελάιδισμα βιολιού από Βαγγελάκο (Κασιάρας Βαγγέλης), σε ζωντανή ηχογράφηση του 1978…Όχι και τόσο πίσω!
http://www.youtube.com/watch?v=7la1IzgHE1Y
Πανοραμίξ…
