Η Γη χωρίς τη Σελήνη…

Στο προηγούμενο αφιέρωμα που έγινε για την Σελήνη, έγραψα κυρίως για το πώς ο πλανήτης μας απέκτησε την σύντροφό του, που από τότε μας συνοδεύει τις νύχτες.

Και αυτό γιατί είναι όμορφο την ώρα που κοιτάμε το φεγγάρι και ονειροπωλούμε, να γνωρίζουμε το πώς δημιουργήθηκε και αποτελεί πλέον μόνιμο σύντροφο τις νύχτες.

Όμως, είναι ακόμα πιο όμορφο να γνωρίζουμε οτι η ύπαρξή μας και η ύπαρξη της Ζωής στην Γη, οφείλεται σε αυτό που κοιτάμε και θαυμάζουμε.

Αν δεν υπήρχε το φεγγάρι, δεν θα υπήρχε τίποτα από αυτά που ζούμε και βιώνουμε.

Πέρα, λοιπόν, από την ψυχολογία μας, που διαμορφώνει το φεγγάρι, κάνοντάς μας να χαλαρώνουμε, να θαυμάζουμε, να σκεφτόμαστε και να συζητάμε, γαληνεύοντας τις νύχτες, ξεπερνώντας τους φόβους μας και τις δυσειδαιμονίες για το σκοτάδι, το φεγγάρι έχει διαμορφώσει ολόκληρο τον πλανήτη μας και ο,τιδήποτε υπάρχει πάνω σε αυτόν.

Ας δούμε μαζί, όσο πιο απλά μπορούμε, πώς έγινε όλο αυτό.

Είδαμε οτι η γέννηση της Σελήνης προκλήθηκε από ένα τυχαίο γεγονός στο αρχέγονο τότε ηλιακό μας σύστημα, όπου ένας πλανήτης, η Θεα, συγκρούστηκε με την νεαρή Γη, συγχωνεύτηκε με αυτή και τα θραύσματα από την σύγκρουση τέθηκαν σε τροχιά γύρω της, ενώθηκαν και σχημάτισαν την Σελήνη.

• (Συγκρουση πλανητών)

Σε αυτό το αφιέρωμα θα προσπαθήσω να γράψω για το πώς θα ήταν η Γη μας, αν δεν είχε συμβεί εκείνο το γεγονός και δεν είχαμε ποτέ φεγγάρι στο ουρανό.

Φανταστείτε, λοιπόν, έναν πλανήτη με διαφορετική μορφή στην θέση που βρίσκεται τώρα η Γη.

Φανταστείτε οτι η ύπαρξη της Ζωής πάνω σε αυτόν δεν θα είχε τις μορφές που έχει τώρα.

Φανταστείτε ότι η ύπαρξή μας δεν θα υφίστατο καθόλου, σε έναν πλήρως αφιλόξενο πλανήτη.

Θα δούμε στο τέλος, ότι όλες οι ομορφιές που βιώνουμε στην Γη και η Γη η ίδια, οφείλονται στην ύπαρξη του φεγγαριού.

Αν λοιπόν, δεν είχε σχηματιστεί η Σελήνη, δεν θα υπήρχε φεγγάρι στον ουρανό.

Και Γη χωρίς φεγγάρι σημαίνει:

…Χωρίς βουνά,

χωρίς τεκτονικές πλάκες, χωρίς ηφαίστεια και χωρίς σεισμούς.

Πώς θα μπορούσαμε να ζήσουμε σε μία απέραντη πεδιάδα;

Μετά την σύγκρουση με την Θεα ο στερεός φλοιός της Γης έχασε το μεγαλύτερο τμήμα του και μετά ψύχθηκε ξανά. Υπολογίζεται ότι είναι 70% λεπτότερος από τον αρχικό. Έγινε πολύ “εύθραυστος”, ουσιαστικά “επιπλέει” πάνω στον μανδύα της Γης, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν λιθοσφαιρικές πλάκες.

• (λιθοσφαιρικές πλάκες)

Ο υπέρθερμος μανδύας κάτω από τον φλοιό της Γης θέτει σε κίνηση τις λιθοσφαιρικές πλάκες, οι οποίες καθώς συγκρούονται μεταξύ τους υψώνουν τεράστιους ορεινούς όγκους, όπως τα Ιμαλάια, οι Άλπεις, αλλά και ο Όλυμπος, η Πίνδος και τα Μετέωρα.

Ενώ όταν απομακρύνονται η μία από την άλλη, δημιουργούν έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα που ανανεώνει τον φλοιό, δημιουργώντας νέα νησιά, όπως την Χαβάη άλλα και τις Κυκλάδες, και εμπλουτίζουν με νέα χημικά στοιχεία και πετρώματα, όπως συμβαίνει στην υποθαλάσσια ράχη του Ατλαντικού ωκεανού.

Με αυτό τον τρόπο η Γη καθίσταται ένας “ζωντανός πλανήτης”, που συνεχώς ανανεώνει την επιφάνειά της από τα “μέσα της”, προσφέροντας περιβάλλον στην Ζωή να δημιουργείται και να εξελίσσεται.

Φανταστείτε, λοιπόν, αν δεν είχε συμβεί η συγκρουση με την Θεα (και δεν είχαμε φεγγάρι), ο φλοιός θα ήταν πολύ πιο χοντρός, “άθραυστος” και ουσιαστικά η Γη θα ήταν μία απέραντη πεδιάδα.

Δεν θα υπήρχαν βουνά,

δεν θα υπήρχαν νησιά,

δεν θα υπήρχαν ποτάμια και λίμνες,

δεν θα υπήρχαν δάση και χωριά,

…δεν θα υπήρχε Βασιλίτσα και Πανόραμα.

Κάποιες αραιές εκρήξεις ηφαιστείων θα δημιουργούσαν κάποιους ορεινούς όγκους, οι οποίοι δεν θα “επιβίωναν” λόγω της έντονης δίαβρωσης που θα υφίσταντο από τους ανέμους και τις βροχές.

Η ξηρά δεν θα ξεχώριζε εύκολα από την θάλασσα (δεν θα είχαμε παραλίες) και οι μορφές Ζωής

που θα εξελίσσονταν θα ήταν τελείως διαφορετικές, σε ένα επίπεδο και βραχώδες περιβάλλον.

Βέβαια, το ψηλότερο βουνό στο ηλιακό μας σύστημα δεν βρίσκεται στην Γη, άλλα βρίσκεται στον Άρη. Είναι το όρος Όλυμπος, ένα ηφαίστειο που έχει ύψος 26.000 μέτρα περίπου (πάνω από 3 φορές το ύψος του Έβερεστ). Στον Άρη δεν υπάρχουν λιθοσφαιρικές πλάκες και ο φλοιός του είναι εξαιρετικά σταθερός.

Το εξαιρετικό του μέγεθος οφείλεται πιθανά στο γεγονός ότι κάτω από το ηφαίστειο βρίσκεται μια θερμή κηλίδα (hot spot), η οποία κατά περιόδους διοχέτευε λάβα στην επιφάνεια. Η αραιή ατμόσφαιρα στον Άρη και η απουσία καιρικών φαινομένων δεν προκαλούν καμία διάβρωση στο βουνό και το ύψος του παραμένει σταθερό.

Ένα τέτοιο βουνό δεν θα μπορούσε ποτέ να υπάρχει στην Γη, λόγω της διάβρωσης από την ατμόσφαιρα (άνεμοι και βροχές που θα δούμε παρακάτω), αλλά και λόγω του ότι θα κατέρρεε από το ίδιο του το βάρος (διπλάσια η βαρύτητα της Γης από του Άρη).

• (OlympusMons)

…Χωρίς 24ωρο,

χωρίς σταθερή 12ωρη εναλλαγή μέρας και νύχτας, χωρίς παλίρροιες, χωρίς ήπια καιρικά φαινόμενα.

Πώς θα ήταν η ζωή μας αν η μέρα είχε διάρκεια λιγότερο από 5 ώρες και ήταν γεμάτη θύελες και καταιγίδες;

Η ύπαρξη της Σελήνης δημιουργεί παλιρροϊκές δυνάμεις στην Γη, οι οποίες είναι αισθητές στους ωκεανούς.

• (παλιρροϊκές δυνάμεις)

Χάρη σε αυτό το φαινόμενο η τριβή των ωκεανών με τον στερεό φλοιό προκαλεί απώλεια ενέργειας (θερμότητα), με αποτέλεσμα να επιβραδύνεται η περιστροφή της Γης κατα 0,002 δευτερόλεπτα στον αιώνα. Έτσι, φτάσαμε σήμερα να έχουμε 24 ώρες περιστροφή. Υπολογίζεται ότι πριν την δημιουργία της Σελήνης η περιστροφή της Γης είχε διάρκεια 6-8 ώρες (4 ημέρα και 4 νύχτα).

Αν δεν είχαμε το φεγγάρι, η μόνη επιβράδυνση που θα υφίστατο η Γη θα ήταν από τον Ηλιο, την Αφροδίτη και τον Ερμή. Είναι τόσο αμελητέα, που η Γη αυτή την στιγμή θα έκανε μια πλήρη περιστροφή κάθε 10 ώρες!

Αυτή η ταχύτητα περιστροφής θα σήμαινε επικράτηση ισχυρότατων ανέμων, καταιγίδες και βίαια φαινόμενα με πολύ μεγάλη διάρκεια και πολύ διαφορετικό κλίμα. Αν συνυπολογίσουμε και την αποσταθεροποίηση του άξονα της Γης (θα το δούμε παρακάτω) η κλιματική αστάθεια θα ήταν πολύ μεγαλύτερη και τα φαινόμενα βιαιότερα.

Πλανήτες όπως ο Δίας με περίοδο περιστροφής 10 ώρες, πλήττονται από ισχυρούς ανέμους, έντονα καιρικά φαινόμενα με καταιγίδες μόνιμης διάρκειας, όπως η μεγάλη ερυθρά κηλίδα, ταχύτητας 480-630 Km/h και με διάρκεια πάνω από 200 χρόνια.

• (Δίας και Ερυθρά Κηλίδα)

Σε τέτοιες κλιματικές συνθήκες θα ήταν διαφορετική η εξέλιξη των οργανισμών.

Δεν θα υπήρχαν δέντρα ή φυτά με έντονο και μικρού βάθους ριζικό σύστημα,

δεν θα υπήρχαν ζώα και πουλιά με συχνές μεταναστεύσεις

δεν θα υπήρχε φωνητική επικοινωνία στα ζώα και στον άνθρωπο (νοηματική γλώσσα;).

…βέβαια, θα δουλεύαμε 3 ώρες την ημέρα, 2 ώρες θα είχαμε ελέυθερο χρόνο και 5 ώρες ύπνο.

Αλλά δεν θα υπήρχαμε ούτε εμείς…

…Χωρίς εποχές,

χωρίς σταθερές θερμοκρασίες, με καύσωνες στους πόλους και ψύχος στον ισημερινό.

Η παρουσία της Σελήνης και το συγκεκριμένο μέγεθός της, ασκεί τέτοια βαρυτική έλξη στην Γη που σταθεροποίησε την κλίση του άξονά της στις 23 μοίρες.

• (λόξωση του άξονα της Γης)

Αυτό, δημιούργησε μία σταθερή εναλλαγή εποχών με μικρή μεταβλητότητα στο κλίμα του πλανήτη μας, με απότέλεσμα την ανάπτυξη σύνθετων πολλυκύτταρων οργανισμών.

Αν δεν υπήρχε η Σελήνη, η κλίση του άξονα της Γης δεν θα ήταν σταθερή και θα είχε μία περιοδική μετατόπιση από 0 έως 90 μοίρες σε διάρκεια εκατομυρίων ετών.

Πώς θα εξελισσόταν η ζωή, αν η Γη ταλαντευόταν από κάθετη θέση σε οριζόντια και εναλλάξ;

Όταν η κλίση θα ήταν περίπου 0° δεν θα υπήρχαν εποχές και η θερμοκρασία στην Γη θα ήταν αρκετά ομοιόμορφη κατά την διάρκεια του έτους. Κάθε τόπος στην Γη θα είχε σταθερή διάρκεια ημέρας και σταθερό κλίμα. Η Ζωή θα είχε αναπτυχθεί στις ζώνες κοντά στον ισημερινό, όπου θα υπήρχε έντονο ηλιακό φως. Όσο, όμως, θα απομακρυνόμασταν από τον ισημερινό το κλίμα θα γινόταν όλο και πιο ψυχρό. Η μετανάστευση θα ήταν αδύνατη. Το ηλιακό φως δεν θα έφτανε ποτέ στους δύο πόλους.

Ωστόσο, δεν θα ήταν επιτρεπτή η εξέλιξη της Ζωής, διότι ο άξονας σταδιακά θα έπερνε κλίση μέχρι τις 90 μοίρες.

Όταν η γωνία θα πλησίαζε τις 90° (σχεδόν όση είναι τώρα στον πλανήτη Ουρανό), η κατάσταση θα ήταν τελείως διαφορετική.

• (λόξωση του άξονα του Ουρανού)

Ο βόρειος και ο νότιος πόλος θα ήταν στην θέση του ισημερινού και η Γη θα περιστρεφόταν οριζόντια. Θα υπήρχαν εποχές με ακραίες μεταβολές θερμοκρασίας.

• Στους δύο πόλους εξαιρετικά θερμά καλοκαίρια θα διαδέχονταν παγωμένους χειμώνες μέσα σε ένα έτος και εναλλάξ.
• Στον ισημερινό πλέον, θα επικρατούσε πολικό ψύχος σχεδόν όλο το έτος και απόλυτο σκοτάδι.
• Η διάρκεια της μέρας και τις νύχτας θα ήταν 6 μήνες σε όλο τον πλανήτη σε κάθε ανατολικό και δυτικό ημισφαίριο.

Ένα τόσο άστατο κλίμα δεν θα επέτρεπε την εξέλιξη της Ζωής στις μορφές που ξέρουμε σήμερα.

Θα επέτρεπε μόνο την εμφάνιση απλών και ανθεκτικών μορφών ζωής (αν είχαν εμφανιστεί).

Η ακριβής τιμή της κλίσης του άξονα περιστροφής δεν έχει και τόσο μεγάλη σημασία, από τη στιγμή που δείχνει κοντά στην κατακόρυφο.

Αξία έχει η σταθερότητα, γιατί επιτρέπει στον πλανήτη να αναπτύξει σταθερό κλίμα στον οποίο μπορεί να αναπτυχθεί και να εξελιχθεί η Ζωή.

Ακόμη και αν η Σελήνη είχε την μισή μάζα από την σημερινή, πάλι δεν θα κατάφερνε να σταθεροποιήσει τον άξονα της Γης.

Αυτό συμβαίνει με τους δύο δορυφόρους του Άρη (Φόβος και Δείμος). Είναι τόσο μικροί που δεν επηρεάζουν βαρυτικά τον Άρη, στον οποίο η λόξωση του άξονα περιστροφής αυξομειώνεται δραματικά (0° – 60°) σε διάρκεια μερικών εκατομμυρίων χρόνων.

…Χωρίς Ζωή;

χωρίς αλμυρές θάλασσες, χωρίς σύνθετους οργανισμούς.

Πιθανότατα, όμως, να μην μπορούσε καθόλου να αναπτυχθεί Ζωή στο πλανήτη, τουλάχιστον όχι πολυκύτταροι σύνθετοι οργανισμοί.

Η απόσταση της Σελήνης στα πρώτα στάδια του σχηματισμού της υπολογίζεται στα 30.000 χλμ. και καταλάμβανε στον ουράνιο θόλο επιφάνεια 10-20 φορές μεγαλύτερη. Οι παλιρροϊκές δυνάμεις τότε ήταν πολύ ισχυρότερες.

• (Πρώιμη Σελήνη)

Οι αλμυρές θάλασσες δημιουργήθηκαν όταν τεράστια τσουνάμι εξ’ αιτίας των έντονων παλιρροϊκών δυνάμεων της κοντινής Σελήνης διείσδυαν βαθιά μέσα στην ξηρά, ξέπλεναν άλατα από την ξηρά και τα μετέφεραν στις αρχέγονες θάλασσες. Επιπρόσθετα, στις μεσοωκεάνειες ράχες πολύπλοκες χημικές αντιδράσεις και υποθαλάσσια ηφαιστειότητα, λόγω τεκτονικής δραστηριότητας, συντηρούν την αλατότητα στην θάλασσα.

Στις παλιρροιακές ζώνες θεωρούμε ότι σχηματίστηκαν βιομόρια και πλασματικές μεμβράνες που οδήγησαν στα πρωτοκύτταρα:

Πρωταρχικά μόρια → δομικά μόρια → μακρομόρια → συσσωματώματα → ετερότροφα κύτταρα → αυτότροφα κύτταρα → ευκαρυωτικά κύτταρα… …ΖΩΗ.

Σε έναν πλανήτη χωρίς την παραπάνω δραστηριότητα, ποιές μορφές ζωής θα μπορούσαν να αναπτυχθούν σε ένα σταθερό, επίπεδο και αφιλόξενο περιβάλλον;

Πιθανότατα μόνοκύτταροι οργανισμοί χωρίς δυνάμεις και δυνατότητα εξέλιξης.

Κλείνοντας, θα αναφερθώ στην παρουσία του Ανθρώπου σε αυτόν τον πλανήτη και την εξέλιξή του.

Ακόμα και αν καταφέρναμε να υπάρξουμε σε ένα τόσο αφιλόξενο πλανήτη, χωρίς το φεγγάρι δεν θα μπορούσαμε ποτέ να “ξεφύγουμε” και να εξελιχθούμε τεχνολογικά από την πρωτόγονη μορφή που θα είχαμε.

Και αυτό γιατί η ένωση των μεταλλικών πυρήνων Γης και Θεας και η διαρκής κίνηση των λιθοσφαιρικών πλακών, σε κλίμακα γεωλογικού χρόνου, σχημάτισαν στον φλοιό της Γης τα κοιτάσματα σιδήρου, χαλκού κ.α, που υπήρξαν πηγή εκμετάλλευσης από τον άνθρωπο και επέτρεψαν την τεχνολογική πρόοδο του είδους μας.

Ένα φεγγάρι, λοιπόν, μας έδωσε τον πλανήτη που απολαμβάνουμε….

• (Πλανήτης Γη)

 

 

 

 

“Γκουντής”