Ήταν ένα σύνθημα τοίχου, κάπου ψηλά, στην οδό Αγίας Σοφίας, λίγο πριν την διασταύρωση με Ιασωνίδου και Αγίου Δημητρίου. Στο δεξί χέρι, στον τοίχο ενός σχολείου έγραφε:

“Να βρισκόμαστε, καμιά φορά, να πιανόμαστε απ’ τα χέρια, να ανταλλάσσουμε ιδρώτα και όνειρα “

Να δω τον δρόμο απ’ την αρχή 

Μέσα σε τόσα πολλά που έχουμε πιαστεί να κάνουμε, σε σχέση με το χωριό, ξεχνάμε την γωνιά αυτή. Συμβαίνει. Πάει μία δεκαετία, περίπου, απ’ τον Σεπτέμβριο του 2013, όταν αποφασίσαμε να επενδύσουμε χρόνο και χρήμα στο site. Στα πρώτα κείμενα, επικοινωνήσαμε πως άλλοτε θα βαδίζουμε γρήγορα, άλλοτε αργά. Ίσως να  σταματάμε κιόλας, να ξεκουραζόμαστε, να παίρνουμε μια ανάσα, να αγναντεύουμε το τοπίο. Να βλέπουμε τον δρόμο που διανύσαμε απ’ την αρχή, που λέει και ο στίχος! Τουλάχιστον είμαστε συνεπείς με τα γραφόμενα, καθώς είμαστε στο σημείο αυτό, έχοντας επενδύσει εσκεμμένα την επικοινωνία μέσω της σελίδας Instagram του χωριού, εδώ και έναν χρόνο, περίπου. Δεν χωράνε πολλά καρπούζια στην μασχάλη. Γίνονται και εκπομπές, μέσω του Stat FM Γρεβενών 93,3 (star-fm.gr) παράλληλα, από όπου επικοινωνούνται πράγματα, επίσης. Η τριβή των χρόνων με τα κοινά του τόπου μας έκανε να αναπτύξουμε σχέσεις και να κάνουμε φιλίες στα Γρεβενά. Δεν παραλείπουμε την μεγάλη στήριξη που μας παρείχε ο greveniotis.gr επίσης. 

Η αρχή, βέβαια, είναι πολύ πριν. Στα παιδικά χρόνια, αρχές και μέσα των 80’s για μένα και τους κοντινούς σε ηλικία φίλους και φίλες στο Πανόραμα. Άλλη μία τέτοια, αρχή, ήταν ο γάμος του Τάκη με την Σωτηρούλα. Η παρέα ενώθηκε, μεγάλωσε. Συνέχισε να μεγαλώνει. Μια φωτιά και μια κιθάρα σημάδευε τις Αυγουστιάτικες νύχτες. Ιεροτελεστία η μάζωξη από όσους και όσες ήξεραν, μύηση στους καινούργιους. Κουβέντες, έρωτες, τραγούδια, φιλοσοφίες, αστέρια, ανέκδοτα, μεθύσια , ανατολές. Πολλές…

Βόλτες, καραβάνια σε άλλα χωριά, αφού τα όργανα έπαψαν να βαράν ακόμα και τον Δεκαπενταύγουστο. Αραιά και που, μέχρι να κλείσει ο φίλος, ο Τάκης και να ακούμε τζιτζίκια. 

Τα δυο κιόσκια

Ίσως, κάποιες φορές, να πιστέψαμε πως έτσι θα έμενε, για πάντα. Ρομαντικά, τρυφερά, μεθυσμένα βράδια, ανέμελα. Βιαζόμασταν να έρθει η άλλη χρονιά, χωρίς να βλέπουμε πως αυτή ίσως να μας έβρισκε μακριά. Το κιόσκι το παλιό, το “πέρα”, εκεί που δεν φαίνομάσταν καλά, έπεσε. Η φήμη, ανάμεσά μας, έλεγε εκείνον τον καιρό πως οι τρανοί έβαλαν το χέρι τους και γι’ αυτό έκαναν το καινούργιο, πιο κοντά, στην αρχή της Γκρόπστας, για να μας βλέπουν καθαρά τώρα!

Έπρεπε να έρθει η ζωή να μας μάθει πως, κάποιες φορές, ίσως τις περισσότερες, έτσι συμβαίνει. Κάτι παλιώνει, πέφτει, αλλάζει, κάτι καινούργιο γίνεται, πέφτει και αυτό και πηγαίνεις πάλι στο παλιό μέρος, με νέα υλικά. 

Τα δυο πανηγύρια

Απ’ όσα καλοκαίρια πέρασα στο χωριό, τρεις μήνες συνεχόμενους για 19 χρόνια, λιγότερο μετέπειτα, θυμάμαι να γίνεται το εξής: Με αφορμή τις δύο γιορτές, της Κοίμησης και της Γέννησης της Θεοτόκου, γιορτάζουν οι δύο Εκκλησίες. Στην Βαρή, έξω απ’ το χωριό, στην πρώτη τον Δεκαπενταύγουστο και σε αυτή του χωριού στην δεύτερη, στις 8 Σεπτεμβρίου.

Μέχρι τα 12, 13 μου χρόνια γίνονταν επί τρεις μέρες το πανηγύρι τον Δεκαπενταύγουστο. Παραμονή, ανήμερα και την επόμενη. Υπερβολή, όπως κρίνω τώρα. Με ορχήστρα τοπική, Γρεβενών, στα σκέτα ακόμα. Κάθε τραπέζι είχε νούμερο και χόρευαν ξεχωριστά. Κεράσματα, μερακλώματα και έτσι κάπως κάποιοι δεν χόρευαν ποτέ. Ήταν τα πρώτα χρόνια των πρώτων γαμπρών και νυφών του χωριού. Στην γιορτή του Σεπτεμβρίου έκανε, ταπεινά, την Θεία Λειτουργία ο παπά Χάρης. Ίσως οι παριστάμενοι να μην έφταναν τα δάχτυλα του ενός χεριού. Το χωριό ήταν ήδη άδειο. Οι αποστάσεις της εποχής, μέχρι πριν την κατασκευή της Εγνατίας, καθιστούσε απαγορευμένο το συχνό ταξίδι ακόμα και με κοντινούς προορισμούς. Μεγάλο κομμάτι και του επαρχιακού δικτύου ήτανε στρωμένο με το γνωστό αμμοχάλικο 3Α! 

Τσιγάρα Έθνος και τσίπουρο 

Όργανα δεν ακούγονταν ποτέ, στην “μικρή Παναγία”, πλην ενός δύο χρόνων. Ήμουν παρών και τις 2 φορές. Την πρώτη, στο μαγαζί του Τάκη, στο μπαλκόνι. Πόσοι χωρούσαν; 15; 20; Ο Λάκης πήρε τηλέφωνο στα Γρεβενά και ήρθε ορχήστρα εκτάκτου ανάγκης! Την δεύτερη, έγινε γλέντι εντός του Σχολείου! Βαριά 30 άτομα κι αυτά στριμωχτά. Έβρεχε έξω. Ακόμα το μολογάει ο Τάκης, όταν μιλάμε στο τηλέφωνο.

Το 1997, στην τρίτη φορά που βρέθηκα στις 8 Σεπτεμβρίου στο χωριό, ο Τάκης έκλεισε την πόρτα να κοιμηθεί και μας άφησε έξω το μπουκάλι με το τσίπουρο. Ο Άρης, ο Βαγγέλης, η Μαρία, ο Τόλης κι εγώ. Μείναμε και από τσιγάρα, πήγε στο σπίτι του μπάρμπα Βασίλη, του παππού του, ο Τόλης και βρήκε και έφερε κάτι Έθνος! Το πακέτο 7 δραχμές! Καπνίσαμε λίγα. Μαζί με το τσίπουρο αρχίσαμε να βλέπουμε φαντάσματα και όνειρα! Πως, τάχα, είμαστε πολλοί!

Θα έλεγα πως φαντάσματα βλέπουν και κάποιοι που αρέσκονται να λένε φωναχτά στο μικρό το πανηγύρι πως “αυτό είναι το κανονικό”! Μπορεί να ήταν, κάποτε, 60 ή 70 χρόνια πριν. Αυτός ήταν και ο λόγος που με την επανίδρυση του Συλλόγου αποφασίστηκε να γίνεται όπως συμβαίνει τώρα. Αναβίωση ενός ξεχασμένου εθίμου, προσαρμοσμένο στον καιρό. Πολλά προσαρμόζονται στον καιρό, όπως και η παράδοση. Αλλιώς, ας καθόμαστε χάμω, με στρωσίδια, στην Βαρή και να τρώμε, όπως πρώτα, στις 15 Αυγούστου. Και να πηγαίνουμε και να γυρνάμε με τα πόδια. Μην χρησιμοποιούμε αυτοκίνητα, αντιπαραδοσιακά!

Μετά την Θεία Λειτουργία, σπίτι σπίτι με τα όργανα και στο τέλος στην πλατεία, μαζί. Αυτό συμβαίνει τον επόμενο μήνα και έγινε θεσμός. Βέβαια, προηγείται η βραδιά περίπου έναν μήνα πριν. Το Αντάμωμα καθιερώθηκε να γίνεται την παραμονή του Δεκαπενταύγουστου. Συνήθως τότε βρίσκεται ο πολύς κόσμος πάνω, μαζί με πολλούς φίλους και φίλες, επισκέπτες από άλλα μέρη. Μυούνται, γλεντάνε, κουβεντιάζουμε, γνωριζόμαστε και τους προσκαλούμε και στο ημερήσιο, την 8η του Σεπτέμβρη. Για εμάς δεν υπάρχει κανονικό και ακανόνιστο. Δεν υπάρχει διαίρεση, αλλά προσπάθεια ομόνοιας, συνέχειας, συμπληρώματος. 

Μην το αφήνεις 

Συμπληρώνονται 20 χρόνια, πάνω κάτω, που το χωριό δεν έχει μαγαζί, καφενείο κοινώς. 

Συμπληρώνονται 15 χρόνια συνεχών εκδηλώσεων, από όταν ξανασυστάθηκε ο Σύλλογος Πανοραμιτών και φίλων “Η Νέα Γενιά”. Τσόλιας Γιώργος, Παπαξάνθης Χρήστος, Βλαχούδης Χρήστος, Καλαμάς Χάρης, κατά σειρά όσοι διετέλεσαν στην προεδρία του και ο καθένας έβαλε το λίγο ή πολύ που επεδίωκε, με την συνδρομή του εκάστοτε συμβουλίου και της μεγάλης πλειοψηφίας των χωριανών. Τόσο υλική, όσο και εθελοντική. Τα πράγματά δεν προκύπτουν τυχαία, ούτε γίνονται μαγικά και μόνα τους. Έχοντας διατελέσει σε θέσεις εντός συμβουλίου , για περίπου 8 χρόνια, αλλά και συνεχίζοντας να συζητάω με τα παιδιά, το ξέρω από πρώτο χέρι. Επικοινωνούμε πράγματα με τα νέα μέσα, έχουμε το νου μας στα παλιά. Μην χαθούμε. Ζητάμε να ισορροπούμε.

Οι εκδηλώσεις, που όλοι και όλες όσοι συμμετέχουν απολαμβάνουν, προκύπτουν από συζητήσεις, ιδέες και πράξεις. Υπήρξαν εκδηλώσεις με λαϊκή μουσική, με τους φίλους Αμανίτες, υπήρχε και επανέρχεται το Θέατρο Σκιών με τον φίλο Δημήτρη Καρόγλου και την Σκιάς Όναρ, για μικρά και μεγάλα παιδιά, παράλληλα παίζονται τουρνουά σε συνεργασία με άλλα χωριά, όπως μαθαίνουμε με χαρά. Η ενότητα είναι κάτι που πρέπει να αγκαλιάζει την ευρύτερη περιοχή. Θα πάμε, θα έρθουν, θα γνωριστούμε, θα σεβαστούμε, θα μας σεβαστούν.

Ό,τι αφήνεις σε αφήνει και έχει αποφασιστεί, όσο υπάρχει η κουλτούρα εκείνης της παλιάς παρέας, να μην το αφήσουμε. Όσο υπάρχει η μνήμη μιας φωτιάς και μιας κιθάρας, θα βρισκόμαστε, θα σφίγγουμε τα χέρια, θα ανταλλάσσουμε ιδρώτα και όνειρα. Τα παιδιά μας θα ζούνε και θα σχηματίσουν φιλίες και μνήμες χωριού, Πανοράματος, είπαμε. Σε κανονικά και ακανόνιστα, σε μικρά και μεγάλα ανταμώματα και πανηγύρια.  Εκεί θα συναντιούνται, στο χωριό. Πώς το είπε ο ποιητής; Είναι το μέλλον!

Αντί επιλόγου

Επειδή φέτος δεν θα υπάρχει catering και θα κληθούν κάποια παιδιά, τόσο του συμβουλίου όσο και ευρύτερα του Συλλόγου, δηλαδή όλου του χωριού, να εξυπηρετήσουν, ζητάμε ευγένεια, υπομονή, στήριξη, συμμετοχή. Αν κάποιος δεν μπορεί να κάνει κάτι από αυτά είναι σεβαστό και κατανοητό. Σίγουρα, μπορεί να μην διαμαρτυρηθεί άμα του έρθει τέτοια επιθυμία. Πιστέψτε με, θα είναι πολύ μεγάλο δώρο, ισάξιο της επιβράβευσης.

Τα παραπάνω γράφτηκαν ακούγοντας… https://youtu.be/sOhpOyWjRBk

Θεσσαλονίκη, 6 Αυγούστου 2023

τΑϊ Σωτήρα

Πανιραμίξ(ο καυστικός!!)